“Biz yapamayız”cılar Hora’yla alay etmişti
Vakanüvis
Malum; Türkiye’nin Ege, Akdeniz ve Karadeniz’deki güç arayışlarına ait gelişmeler hanidir alışılmış haberlerden.
Üç sondaj gemimiz çalışmalarını sürdürürken, dördüncü sondaj gemimiz de gelecek ay Mersin Taşucu’ndan seferine çıkacak.
Halbuki Türkiye’nin birinci sondaj gemisi, mütevazı MTA Sismik 1 – Hora Gemisi, 1976 yılında çalışmalarına başlarken ne büyük zorluklarla karşılaşmıştı.
İsmi Rumcadan gelme Hora gemisi, Rum ve Yunanlıları çıldırtmıştı
İsmi; Rumcada, “Çok sayıda kişi tarafından el ele tutuşarak müzik eşliğinde oynanan oyun” manasına gelen Hora gemisi, 1942 yılında Almanya tarafından Türkiye’ye hibe edilmişti.
Gemi; lojistik dayanak, arama kurtarma ve mayın tarama alanlarında çalışmak üzere inşa edilmişti. Hora, Türkiye’ye geldikten sonra da bu doğrultudaki çalışmalarda kullanılmıştı.
Talihin garip bir cilvesi, ismini Rumcadan alan Hora gemisi, yıllar yıllar sonra yaptığı faaliyetlerle Yunanistan ve Kıbrıs Rum Kesimi’nin büyük reaksiyonunu çekmişti.
27 Mayısçılar gemiyi personel yatakhanesi yapmıştı
Gemi, Türkiye’ye geldiği 1942 yılından 27 Mayıs 1960 darbesine kadar çoklukla emeline uygun olarak kullanılmıştı.
Darbe sonrası ise askeri idare, Hora gemisini seferden çekip, kıyıya demirlemişti.
Bir mühlet sonra da Hora’nın, İstanbul etrafındaki tersanelerde çalışan personeller için yatakhane olarak kullanılmasına karar verilmişti.
Hora gemisinin bu tuhaf kullanım pratiğiyle yıllar geçip gitmişti.
Yunanistan’ın, her dönemde var olan Türkiye’ye karşı düşmanca tavrı, Hora gemisinin yazgısını de değiştirecekti.
Yunanistan’ın, Türkiye’ye yönelik tacizci siyasetleri 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ile yeterlice tepe yapmıştı. Yunanistan, harekâtın çabucak akabinde gerek ikili mutabakatları gerekse milletlerarası hukuku hiçe sayarak Ege Denizi’ne gönderdiği bir gemiyle petrol araştırmalarına başlamıştı.
Norveç, parasını verdiğimiz gemiyi geri çekti
Bu oldu bitti üzerine Türkiye, Yunanistan’a “mukabele-i bilmisil” yaparak, Ege’de araştırma faaliyetinde bulunma kararı almıştı.
Adalet Partisi, Ulusal Selamet Partisi ve Cumhuriyetçi İnanç Partisi’nden oluşan 1. Ulusal Cephe Hükümeti, bu teşebbüsü başlatmışsa da envantere bakıldığında Türkiye’nin araştırma gemisi bulunmadığı anlaşılmıştı.
Koalisyon ortakları Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan ve Turhan Feyzioğlu ise derhal yurtdışından gemi kiralanması yoluna giderek, Norveç’le mutabakat imzalamışlardı. Böylelikle Norveç’ten bir araştırma gemisi kiralanmış, gemiye Türk bayrağı çekilerek Ege’de araştırmalara başlaması sağlanmıştı.
Doğal, “Batı’nın şımarık çocuğu Yunanistan” çabucak bu duruma itiraz edip, milletlerarası etrafları harekete geçirmiş, akabinde ABD’nin Türkiye’ye silah ambargosu da devreye girince Norveç Türkiye’yle yaptığı muahedeyi bozmuştu.
Geminin kullanım kirası peşin peşin ödenmiş olmasına karşın Norveç verdiği gemiyi geri çekmişti.
Demirel: Hora’ya dokunana karşılık veririz
Bu gelişme üzerine Genelkurmay Başkanlığı tekrar envanter araştırmasına başlayınca, uzmanlar maksadı dışında yatakhane olarak bedellendirilen Hora gemisinin bu gayeyle kullanılabileceği istikametinde rapor hazırlamışlar, hükümet de bu rapor doğrultusunda derhal harekete geçmişti.
Böylelikle Hora gemisi, Ege’de petrol aramasında bulunmak üzere 12’si mürettebat 42 şahısla birlikte 30 Temmuz 1976’da Ege’ye açılmıştı. Ankara Hora’yı, Yunanistan’ın “kendi kıta sahanlığı içinde olduğunu” tez ettiği Limni ile Midilli adaları ortasındaki bölgeye göndermişti. Hora’ya muharip gemiler de refakat etmişti.
Yunanistan ise Türkiye’nin Ege’deki faaliyetlerinin “uluslararası barışı ve güvenliği tehdit ettiği” gerekçesiyle BM Güvenlik Kurulu ve Memleketler arası Adalet Divanı’na başvurmuş lakin istediği sonucu alamamıştı.
Türkiye, bu bahisteki kararlılığını, “Yunanistan’ın karasularının 12 mil olduğu” savıyla memleketler arası sulardaki Hora’ya mümkün müdahalesini “casus belli” (savaş nedeni) sayacağını ilan etmişti.
Başbakan Süleyman Demirel, “Hora’ya dokunana karşılık veririz” açıklamasında bulunmuştu.
CHP: Hora, balıkçı gemisi
MTA Sismik 1 – Hora Gemisi’nin Ege Denizi’nde petrol arama faaliyetine başlaması, milleti sevindirir, işbaşındaki hükümeti gururlandırırken, ana muhalefet partisi CHP ise bu ulusal davada Türkiye’nin yanında yer almamıştı.
Periyodu, gazeteci olarak yakından takip eden Yavuz Donat, yıllar sonra Sabah Gazetesi’nde kaleme aldığı bir yazısında, Türkiye’nin güç koşullarda ulusal bir muvaffakiyet olarak ortaya koyduğu Hora araştırmaları atağının, CHP ve onun olağan müttefiki aydın çevrelerce nasıl küçümsendiğini, nasıl alaycı değerlendirmelere husus edildiğini şöyle anlatmıştı:
“1970’li yıllar. Türkiye Ege’de petrol aramaya başladı… Hora gemisi… MTA Sismik-1. Devrin ana muhalefet partisi CHP dalga geçti, alay etti. Hora gemisine isim taktı, ‘Balıkçı teknesi’ dedi. İşte tutanak: Tarih 12 Şubat 1977… Cumhuriyet Senatosu’nda 1977 yılı bütçesi görüşülüyor. Kürsüde Maliye Bakanı Yılmaz Ergenekon var. Konuşmasından satırbaşları: ‘Hora, Türkiye’nin prestiji, Türk yurdunun bir modülü olarak Ege’de dolaşırken, Türk bayrağını Ege’de gezdirirken, Türkiye’nin haysiyeti, izzeti nefsi için orada dolaşırken, Hora maalesef alay konusu edilebildi. Hora’nın başarısı bu Meclis’indir, sizin hükümetinizindir, Türk milletinindir. Hükümet, tenkitlere, alaylara aldırış etmedi. Hora Ege’de bayrak dalgalandırmayı sürdürdü.
“Hora” dedik karşı çıktınız, “Fantom uçağı” dedik karşı çıktınız
Sonra, siyasette ‘siyah bir sayfa’ açıldı… ‘Güneş Motel… 11’ler olayı’… Milletvekili transferi ve transfer edilen her milletvekiline bakanlık koltuğu. Ve Demirel hükümeti gitti. ‘Takviyeli’ Bülent Ecevit hükümeti geldi, 5 Ocak 1977. Ecevit Hükümeti’nin programı Cumhuriyet Senatosu’nda görüşülürken, Adalet Partisi ismine, Hatay Senatörü Mustafa Deliveli konuştu. 14 Ocak 1978, tutanaklardan: ‘Biz gemi donatıp, ay yıldızlı bayrağımızı taşıyan, kaptanı Türk, teknisyeni Türk, tayfası Türk, Hora’yı meydana getirirken, Halk Partisi Genel Lideri Sayın Ecevit, ‘perişan bir tekne’ diyerek temelsiz suçlamalarda bulunuyordu. Yunan adalarına ‘Ege adaları’ dedik, karşı çıktınız… ‘Fantom uçağı alalım’ dedik, karşı çıktınız Sayın Ecevit.”
CHP ayrıyeten, Hora Ege’de dolaşırken, Ege ve Kıta Sahanlığı konusunda “Genel Görüşme Önergesi” vermişti. Ana muhalefet partisinin temsilcileri, hem önerge metninde hem de görüşmeler sırasında, Hora gemisinin araştırmalarını küçültücü tabirler kullanarak Yunan tezleri doğrultusunda görüşler lisana getirmişlerdi.
Bu devirde, Hürriyet gazetesi kümesinin çıkardığı mizah mecmuası Çarşaf ile Günaydın gazetesi kümesinin çıkardığı Gırgır mizah mecmuasında sık sık Hora gemisinin çalışmalarıyla alay eden karikatürler yayınlanmıştı.
Özal da Hora’yı sefer çıkarmıştı
Türkiye, sonraki devirde de Hora gemisini vakit zaman kullanmıştı. Turgut Özal’ın Başbakanlık vazifesini yürüttüğü 1987 yılında Yunanistan, tartışmalı alanlarda petrol arama çalışmalarına başlamıştı.
Bu gelişme üzerine Türkiye de Ege’de petrol arayacağını ilan etmişti. Yunanistan Başbakanı Andreas Papandreu ise “Hora gemisinin Yunan kıta sahanlığına girmesi halinde kelamla değil fiille karşılık veririz” açıklamasında bulunmuştu.
Bunun üzerine Başbakan Turgut Özal, “Eğer memleketler arası sulara girip petrol ararlarsa, bizim de arama hakkımız doğar. Ve gelip ‘bu sular bizim’ derlerse, gemilerimize dokunurlarsa bu savaş sebebi olur” demişti.
Özal’ın bu restinin akabinde MTA Sismik 1 – Hora Gemisi, 28 Mart 1987 tarihinde Ege’ye açılmıştı. Yunanistan bunun üzerine “Ege’deki çalışmaları durdurduk” açıklamasını yapmış, Hora da Türk karasularına geri dönmüştü. Mazisi tarihi olaylarla dolu olan MTA Sismik 1 – Hora Gemisi, 2005 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Denizcilik Fakültesi’ne hibe edildi.
Gemi hala “Deniz Eğitim Gemisi” olarak derslerde bedellendiriliyor, fakülte öğrencileri birinci gemi stajlarını MTA Sismik 1 – Hora Gemisi’nde yapıyor.
– Doç. Dr. Atilla Sandıklı – Fazilet Kaya, “Teoriler Işığında Türk
– Yunan Münasebetlerinde Ege Sorunu”, Bilgesam, Dokümanlar
– Yavuz Donat, “Hora, Fatih ve Siyaset”, Sabah Gazetesi, 28 Ağustos 2020 – Ali Sali, “Hora’nın Serüveni”, Yeni Şafak Gazetesi, 2 Eylül 2003 – MTA Genel Müdürlüğü, Hora Gemisi Bilgi Notu