ANKARA – Kamuoyunda “sosyal medya yasası” olarak nitelendirilen, AK Parti ve MHP’nin “dezenformasyonla mücadele” olarak tanımladığı Basın Kanunu ve Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, tali komite olan Dijital Mecralar Komitesi’nde geçen hafta kabul edildi.
Muhalefet teklifi, “basına sansür torbası” olarak isimlendiriyor. Bu nedenle muhalefet teklife, tabir ve basın özgürlüğünü daha da daraltacak düzenlemeler içerdiği gerekçesiyle karşı çıkarak şerh düştü.
‘TEKLİF ‘OLDUBİTTİ’ PROSEDÜRÜYLE SEÇİM ÖNCESİ HAYATA GEÇİRİLMEK İSTENİYOR’
CHP şerhinde teklif, “toplumsal muhalefeti bastırma yasası” ve “sansür yasası” olarak nitelendirildi. Şerhte, teklifin ‘oldubitti’ usulü ile seçimler öncesi hayata geçirilmesinin amaçlandığı belirtilerek şu değerlendirmede bulunuldu: “Teklifin hazırlanış sürecinde sivil toplumun, meslek örgütlerinin görüşlerine başvurulmadığı üzere muhalefet de bu sürecin dışında tutulmuş, hususun asıl muhatabı olan Dijital Mecralar Komitesi dahi sürece dâhil edilmemiştir. Bu kadar kapsamlı ve teknik bir teklifin kıymetlendirilmesi için kâfi müddet verilmemiştir. Hatta bu durum Komisyon’a katılan sivil toplum kuruluşları tarafından da lisana getirilmiştir. Komite sürecinde teklifin daha ayrıntılı incelenmesi, ilgili kurum ve kuruluşların, sivil toplumun, üniversitelerin görüşlerinin alınması için alt komite kurulması teklifimiz kabul görmemiştir.”
‘TEKLİFTE GENİŞ TANIMLANMIŞ KABAHAT TİPLERİ MEVCUT’
Muhalefet şerhinde, dezenformasyonla uğraş ettiği argüman edilen teklifte direkt ve dolaylı olarak bir dezenformasyon tarifi yapılmadığının altı çizilerek, “Teklif, sansür ve oto sansüre yol açacak, tabir ve basın özgürlüğünü daha da daraltacak düzenlemeler barındırmaktadır. Teklifte, ziyadesiyle geniş tanımlanmış bir kabahat tiplemesi mevcuttur. Hangi bilginin ne seviyede halkı aldatıcı bilgi olarak değerlendirileceği büyük bir belirsizlik taşımaktadır. Lakin bu bahsin düzenlenmesinde, söz ve haber alma özgürlüklerinin zedelenmemesi öncelikli amaçlardan biri olmalıdır” denildi.
‘İFADE VE HABER ALMA ÖZGÜRLÜĞÜNE KELEPÇE VURULMAK İSTENMESİ KABUL EDİLEMEZ’
Türkiye’nin demokrasi karnesinin iktidar eliyle günden güne berbata götürüldüğü, son 20 yıldır özgürlükler bağlamında geriye gidildiği söz edilen şerhte, şu noktalara dikkat çekildi: “Böylesi bir ortamda, internete, söz ve haber alma özgürlüğüne kelepçe vurulmak istenmesi kabul edilemez. Yapılacak olan düzenlemenin çağdaş demokrasi prensipleri çerçevesinde, tüm paydaşların sürece dahil olduğu, bahsin tüm boyutları ile uzun uzadıya tartışılıp olgunlaştırılabildiği, çoğulcu bir bakış açısı ışığında, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini, basın özgürlüğünü teminat altına alacak bir biçimde yapılmasıdır.”
‘ÖZGÜRLÜKLERİN BÜSBÜTÜN ORTADAN KALDIRILMASINA YOL AÇACAK’
HDP’nin muhalefet şerhine nazaran de kanun teklifi hiçbir tahlil getirmeyeceği üzere yeni problemler yaratacak. Şerhte, düzenlemenin antidemokratik ve yasaklarla dolu olduğuna dikkat çekilirken, ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma’ ile ‘kamu barışını bozmaya elverişli’ kabahatlerinin tespitinin de mümkün olmadığı kaydedildi. Teklifte yer alan 29. unsurun, toplumsal medya paylaşımlarını maksat aldığı belirtilen şerhte, şunlar tabir edildi: “Kanun teklifinde yer verilen ‘gerçeğe aykırı’, ‘kamu barışını bozmaya elverişli’ üzere tespiti mümkün olmayan bir düzenleme ile halkı ve muhalif bütün bölümleri susturmaya yönelik ve haber alma özgürlüğünü kısıtlayan birtakım değişiklikler öngörmektedir. Türkiye’de siyasi faaliyetlerin neredeyse tümünün kriminalize edildiği bir ortamda, bu yasal düzenleme ile esasen sonlu olan özgürlüklerin büsbütün ortadan kaldırılmasına neden olacaktır. Ayrıyeten 29. husus de çok önemli keyfi uygulamaları da beraberinde getirecek olan bir konudur. Kanun teklifinin anayasaya açıkça alışılmamış olduğunu söylemek mümkündür.”
‘ORTA ÇAĞ’DAN KALMA BİR SİYASAL SİSTEMDE ISRAR EDİLİYOR’
HDP şerhinde, kelam konusu yasa teklifinin tek gayesinin seçime gidilirken bir yol paklığı gerçekleştirmek olduğu belirtildi. Bu kanun teklifiyle yoksulluğun örtbas edilmek istendiğini, HDP’ye açılan kapatma davasına karşı yükselen itirazların baskılanmak istendiğini, cezaevlerindeki azapların saklanmak istendiğini kaydeden HDP şerhinde şöyle denildi: “Bu tıp yasalar, Orta Çağ’dan kalma bir siyasal sistemde ısrar etmekten diğer bir şey değildir. Özgürlükçü ve iştirakçi bir sistemden uzak, otoriter bir anlayışın hâkim kılınması uğraşıdır. Demokratik bir devletin oluşması için en değerli erklerden biri olan medya ayağı külliyen denetim altına alınıyor. Hükûmet, siyasal iktidar bu antidemokratik süreçleri kendi eliyle yürütüyor.”
‘DÜZENLEME ANTİ-DEMOKRATİK TABLONUN ORTAYA ÇIKMASINA YOL AÇACAK’
İYİ Parti’nin muhalefet şerhinde de kanun teklifinin basın çalışanlarıyla, meslek odalarıyla, platform işletmecileri ve sivil toplum kuruluşlarıyla istişare edilmeden hazırlandığı hatırlatıldı. Kelam konusu kanun teklifiyle Anayasa’nın birçok unsurunun göz arkası edildiği belirtilen şerhte şu sözlere yer verildi: “Anayasası’nın 22’nci hususundaki “haberleşme hürriyeti”, 26’ncı unsurundaki “düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti” ve 28’nci unsurla teminat altına alınan “basın hürriyeti” göz gerisi edilmektedir. Kanun teklifiyle internet ortamında yapılmak istenen düzenlemeler, dezenformasyonla çaba edilmesi savı ile vatandaşların hak ve özgürlüklerinin kısıtlanmasına ve anti-demokratik bir tablonun ortaya çıkmasına yol açacaktır.”
‘TEKLİF, TOPLUMSAL MEDYANIN SEÇİM SIRASINDA BASKI ALTINA ALINACAĞI SAVINI GÜÇLENDİRDİ’
Şerhte ayrıyeten düzenlemenin seçim öncesi gündeme getirilmesinin, toplumsal medyanın seçim sırasında baskı altına alınacağı argümanını güçlendirdiğine işaret edildi. Bu tezleri ortadan kaldırmak maksadıyla kanun teklifinin tüm unsurlarının 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girmesi tekliflerinin de reddedildiğine vurgu yapılan şerhte, “Bu kanun teklifiyle yeni kabahatler ortaya konularak halkın söz özgürlüğü kısıtlanmaktadır. Teklifte, sansürü gizlemek için çeşitli kabahat etiketlerinin kullanıldığı da görülmektedir. İktidar partisinin bugün toplumsal medya üzerine görüşleri, sansür siyasetleri, toplumsal medyayı engelleme uygulamaları Avrupa Birliği ülkelerindekilerden çok Rusya Federasyonu’ndaki baskıcı uygulamaları çağrıştırmaktadır” denildi.